گفتگو با کارگردان مستند «فراق یار» | ادای دین فیلم‌ساز به آیین‌های عزاداری

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ مستند تلویزیونی «فراق یار» به تهیه کنندگی، نویسندگی و کارگردانی حامد‌اعظمی حسینی، از سینماگران جوان مشهدی، این روز‌ها مراحل تولیدش را پشت سر می‌گذارد؛ مستندی که درباره یکی از پیرغلامان حضرت اباعبد ا... الحسین (ع) و آیین برگزاری مراسم محرم و صفر در خطه خراسان رضوی است. ازآنجایی که فیلم برداری مستند تا پایان صفر ادامه دارد، احتمالا پخش آن به محرم و صفر سال آینده موکول خواهد شد. حامد اعظمی حسینی درباره «فراق یار» و مراحل ساختش، توضیحات بیشتری به ما داده است که در ادامه می‌خوانید.

نمایش همدلی ۲ روستا

اعظمی حسینی محوریت مستند «فراق یار» را زندگی یکی از پیرغلامان و خادمان امام حسین (ع) بیان می‌کند؛ فردی نودودوساله که ۷۱ سال از عمرش را به زائران و خادمان و هیئت‌های امام حسین (ع) خدمت کرده و نوحه خوان امام حسین (ع) بوده است.

او ادامه می‌دهد: مستند درباره «پیرغلام کربلایی حاج مجتبی ناگهانی» است که با وجود کهولت سن و مریضی، همچنان دست از خدمتگزاری در ایام سوگواری امام حسین (ع) نکشیده است.
کارگردان شهرمان که در مستندش به آیین‌های عزاداری در دو روستای شهر رشتخوار نیز اشاره می‌کند، ادامه می‌دهد: مستند «فراق یار»، عزاداری هیئت ابوالفضلی روستای روح آباد و هیئت حسینی روستای سرآسیاب را هم به تصویر می‌کشد؛ دو روستای همجوار که در چندکیلومتری هم واقع شده اند و از سال ۱۳۱۸ با وحدت و همدلی، آیین‌های عزاداری را برگزار می‌کنند.

او درباره این آیین‌ها توضیح می‌دهد: در روز تاسوعا، مردمان روستای روح آباد پای پیاده به همراه هیئتشان برای عزاداری به روستای سرآسیاب می‌روند و به هیئت حسینی آنجا می‌پیوندند. آن‌ها علم‌ها را می‌بوسند و ادای احترام می‌کنند و وارد دسته عزاداری می‌شوند. ناهار هم مهمان مردم روستای سرآسیاب هستند. روز عاشورا باز مردم هیئت حسینی روستای سرآسیاب به رسم ادب و احترام، پای پیاده به روستای روح آباد می‌روند و به هیئت ابوالفضلی آنجا می‌پیوندند و همان آیین‌ها را تکرار می‌کنند. بعد از ظهر عاشورا هم مراسم تعزیه خوانی و شبیه خوانی اجرا می‌شود.
به گفته این فیلم ساز، مراحل تحقیق و پژوهش مستند «فراق یار» پیش از محرم و صفر انجام شده و مرحله تولید هم از شب تاسوعا شروع شده است و تا روز شهادت امام رضا (ع) ادامه دارد و آخرین پلان مستند هم درکنار بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) فیلم برداری خواهد شد.

نمایی از پشت صحنه مستند فراق یار

وقف زندگی برای امام حسین (ع)

اعظمی حسینی با اشاره به جذابیت‌هایی که این سوژه برایش داشته است، می‌گوید: من سال‌های گذشته هم برای زائران و خادمان امام حسین (ع) کاری انجام داده بودم، اما مشتاق بودم امسال برای مراسم اربعین، راهی کربلا شوم، آنجا اثری تولید و تصویری از خادمان امام حسین (ع) ثبت کنم. اما وقتی به این سوژه رسیدم و مجموعه‌ای مستندات جذاب هم درباره اش پیدا کردم، تصمیم گرفتم تولید «فراق یار» را آغاز کنم.

کارگردان «فراق یار» ادامه می‌دهد: یکی از نکات جالبی که در مرحله تحقیق و پژوهش با آن روبه رو شدیم، موروثی بودن خدمتگزاری در قسمت‌های مختلف هیئت بود؛ یعنی اگر در قدیم یکی مسئول آبدارخانه یا تدارکات یا مرتب کردن کفش‌های عزاداران بوده است، انجام همان کار به اعضای خانواده اش می‌رسد و فردی دیگر، آن کار و خدمت را انجام نمی‌دهد.

به گفته او، مرور آیین‌ها و سنت‌هایی که از گذشتگان به ارث رسیده است و هرساله اجرا می‌شود و اینکه اهالی این دو روستا اجازه نمی‌دهند این وحدت و آیین‌ها و سنت‌ها از بین برود، بسیار اتفاق جذابی است.
فیلم ساز کشورمان یادآوری می‌کند: در وحدت دو روستا، پیرغلام مجتبی ناگهانی که سوژه اصلی مستند ما نیز هست، نقش بسزایی داشته است؛ فردی که مسجد و مهدیه ساخته و هزینه‌های بسیاری برای امام حسین (ع) صرف کرده است. شاید درک این موضوع بسیار سخت باشد که فردی، زندگی و درآمد خودش را وقف کند و بگوید با امام حسین (ع) معامله کرده و جوابش را هم گرفته است.

اعظمی حسینی درباره زمان رونمایی از مستند «فراق یار» می‌گوید: مستند سال آینده روی آنتن خواهد رفت؛ البته ما می‌توانستیم کار را خلاصه‌تر کنیم و به فهرست پخش برنامه‌های امسال تلویزیون برسانیم، اما مستند ناقص می‌شد. با خانواده پیرغلام ناگهانی نیز صحبت کردیم تا فرد دیگری نتواند به این سوژه ورود پیدا کند.
او یادآوری می‌کند: تلاش می‌کنیم زمانی که فیلم آماده شد، آن را در یکی از سینما‌های مشهد اکران خصوصی کنیم.

نمایی از پشت صحنه مستند فراق یار

ضرورت تشویق فیلم سازان

اعظمی حسینی با اشاره به اینکه هیچ سازمانی از اثرش حمایت نکرده است، بیان می‌کند: کار به طورکامل با سرمایه گذاری شخصی ساخته می‌شود و تهیه کننده، نویسنده و کارگردان آن، خود من هستم.
او درباره علت کمتر پرداختن به آیین‌های عزاداری در آثار تصویری، توضیح می‌دهد: ساخت اثر در ژانر دینی و مذهبی، کار بسیار سختی است. فیلم ساز باید تحقیق و پژوهش بسیار کند و همچنین یک کارشناس مذهبی درکنار خود داشته باشد تا حتی یک جمله و تصویر نادرست در کارش نباشد. این چالش‌ها به نظرم یکی از دلایلی است که فیلم سازان کمتر به سراغ سوژه‌هایی با محور آیین‌های مذهبی و عزاداری می‌روند.

این فیلم ساز با اشاره به فراموش شدن بسیاری از آیین‌های گذشته تصریح می‌کند: آیین‌ها و سنت‌ها درس بزرگی برای نوجوانان و جوانان و حتی خانواده‌ها محسوب می‌شود و ما را با واقعه کربلا و امام حسین (ع) آشنا می‌کند. به نظرم حوزه تصویر و فیلم سازی می‌تواند نقش موثری در زنده نگه داشتن این رسم ورسوم ایفا کند.
به گفته اعظمی حسینی، پیرغلامان بسیاری مانند کربلایی ناگهانی در کشور حضور دارند که از آن‌ها غفلت شده است.
او پیشنهاد می‌دهد: پیش از اینکه سوژه‌ها از دست بروند، باید اتاق فکری شکل بگیرد تا فیلم سازان و تهیه کنندگان را برای روآوردن به آیین‌ها و سنت‌ها تشویق کند.

نمایی از پشت صحنه مستند فراق یار

ساخت فیلم سینمایی

اعظمی حسینی قصد دارد بعد از اتمام مستند «فراق یار»، ساخت یک فیلم سینمایی را آغاز کند. او در این باره توضیح می‌دهد: اثر سینمایی من که «بیلیارد» نام دارد، پروانه ساختش را دریافت کرده است و مراحل پیش تولیدش را پشت سر می‌گذارد. در این فیلم که به آسیب‌ها و معضلات اجتماعی می‌پردازد، برخی چهره‌های مطرح سینما و تلویزیون و برخی هنرمندان خراسانی، حضور خواهند داشت.
او با اشاره به ساخت فیلم «بیلیارد» در مشهد بیان می‌کند: امیدوارم بعد از ماه مهر، بتوانیم مرحله تولید این فیلم سینمایی را آغاز کنیم.

اعظمی حسینی یادآوری می‌کند: با وجود اینکه می‌خواهیم به آسیب‌های اجتماعی بپردازیم، حمایت‌ها از ما برای ساخت این فیلم سینمایی بسیار ضعیف بوده است و تنها اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی و اداره سینمایی پای کار بوده اند و نهاد‌های دیگری که می‌توانند به ما کمک کنند، ما را ناامید کرده اند.
فیلم ساز شهرمان در پایان صحبت هایش، عوامل مستند «فراق یار» را معرفی می‌کند و می‌گوید: احمدی مینایی به عنوان مشاور پروژه درکنار ما بوده و سرهنگ حسن ناگهانی، مسئولیت تحقیق و پژوهش کار را برعهده داشته است. وی نیما مرویان، فرشید شاهسون پور و سیدمحمدحسین طالبیان را جزو دیگر عوامل مستند «فراق یار» معرفی می‌کند.